Bożonarodzeniowe Szopki Krakowskie - Konkurs i Wystawa w Pałacu Krzysztofory
80-ty Jubileuszowy Konkurs Szopek Krakowskich
Każdego roku w pierwszy czwartek grudnia na Rynku Głównym w Krakowie organizowana jest zbiórka prac. Szopkarze mają okazję do zaprezentowania swoich szopek krakowskich na stopniach pomnika Adama Mickiewicza. Dzieła rąk ludzkich można podziwiać w godzinach 10:00-12:00. Po hejnale krakowskim rusza korowód szopek wokół Rynku, którego celem jest scena. To na niej prezentowane są szopki krakowskie. Szopkarze po swoim występie zanoszą prace do Pałacu Krzysztofory, gdzie dokonywana jest ich ocena przez Jury, składające się z historyków, etnografów, architektów czy plastyków. Niestety nie mieliśmy okazji uczestniczyć w tym wydarzeniu (01.12.2022) ale udało nam się obejrzeć bożonarodzeniowe szopki krakowskie w Pałacu.
Szopki Krakowskie w Pałacu Krzysztofory
Dla przyjezdnych Pałac Krzysztofory w Krakowie ciężko namierzyć. Nawigacja wskazywała, że jesteśmy blisko celu jednak nie widzieliśmy budynku przypominającego Pałac. Na szczęście Pani z apteki wskazała ukryte w zwykłej bryle zabytkowych zabudowań wejście, które nie przypominało pałacu, zwłaszcza że znajdował się na nim napis Pasaż Krzysztofory - Muzeum Krakowa. W środku udało nam się kupić bilet na wystawę rozpoczynającą się o pełnej godzinie. Zauważyliśmy, że wnętrze dostosowane jest do potrzeb turystów, są toalety, szatnie i ławki dla oczekujących oraz windy.
Wystawa Szopek Bożonarodzeniowych
Na szczęście godziny wejścia nie są ściśle przestrzegane. Rozpoczęliśmy nasz spacer po muzeum nieco wcześniej. Pierwsza sala skrywała w sobie największe tegoroczne skarby. Od razu wpadliśmy w zachwyt i zadumę. W końcu wszystkie prace wykonane były z największą starannością. Widać było, że ich twórcy podeszli do zadania z sercem. Przy każdej szopce krakowskiej znajdowała się karteczka wskazująca do jakiej kategorii zaliczona została szopka, kto ją wykonał oraz jakie miejsce lub wyróżnienie zostało temu dziełu przyznane.
Szopki Krakowskie - Trochę Historii
Historię narodzin Chrystusa zaczęto inscenizować już w czasach średniowiecza. Do ich upowszechnienia przyczynił się św. Franciszek. W Polsce takie przedstawienia zwane są “jasełkami”. Organizowane były w kościołach. Z czasem (w XVI wieku) pojawiła się wędrowna forma przedstawień, która stawała się coraz bardziej świecka. W 1736 roku zakazano wystawiać szopki w kościołach z uwagi na ich coraz bardziej rozrywkowy charakter. Zezwolono jedynie na wystawianie żłobka ze statycznymi figurami. Na przełomie XVIII i XIX wieku upowszechniła się przenośna forma przedstawień odgrywanych na scenie, która kształtem nawiązywała do pałaców. Grupy kolędników obnosiły szopki po domach.
Bożonarodzeniowe Szopki Krakowskie - Architektura
W II połowie XIX wieku wykształciły się cechy charakterystyczne odróżniające szopki krakowskie od innych prac. Szopkarze wzorowali się na zabytkowych krakowskich budowlach. Ukształtowała się szopka w formie smukłej budowli z dominującymi wieżami. Murarze i pracownicy budowlani z przedmieść Krakowa wykonywali szopki krakowskie w dwóch rozmiarach: małe z nieruchomymi figurkami i duże przeznaczone do odgrywania przedstawień. Typowa szopka krakowska jest symetryczną bryłą z nieparzystą liczbą wież o dwóch lub trzech kondygnacjach. Iglice wież zdobi wizerunek orła albo chorągwie w barwach narodowych. Parter nawiązuje do fortyfikacji miejskich Krakowa. W centralnej części znajdują się świeckie figurki. Środek pierwszej kondygnacji nawiązuje do Sukiennic. To w tym miejscu przedstawiana jest scena nawiązująca do Bożego Narodzenia.
Szopki Krakowskie - Materiał i Figurki
Podstawowym budulcem szopek krakowskich jest drewno lub sklejka. Wieże oraz mniejsze elementy wykonywane są z tektury. Z zewnątrz szopki zdobione są barwną folią aluminiową - staniolem lub ozdobnymi kolorowymi blaszkami. W połowie lat 60-tych pojawiło się elektryczne oświetlenie. Obecnie powszechne jest dodawanie mechanizmów ruchomych oraz pozytywek grających kolędy. Figurki są najczęściej strugane z drewna. Pojawiają się też postaci wykonane z drutu i szmatek.
Ekologiczny Napęd Szopki Krakowskiej - Rower
Dużym zaskoczeniem w czasie zwiedzania wystawy szopek krakowskich był postawiony w centralnej części jednej z sal biały rower. Na wprost niego stała szopka krakowska. Dopiero po odczytaniu krótkiego komunikatu przy rowerze zorientowaliśmy się, że ciekawą atrakcją w Krakowie stało się ekologiczne wytwarzanie energii elektrycznej potrzebnej do odtworzenia kolędy. Rewelacyjny pomysł - jedna sala przeznaczona na relaks w połączeniu z dużą dawką dobrej zabawy dla wszystkich zwiedzających - w szczególności tych starszych.
Szopki Krakowskie - UNESCO
Od 2014 roku krakowskie szopkarstwo wpisano na Krajową Listę Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego, obok pięciu innych zjawisk. Krakowskie tradycje przejawiające się w tworzeniu szopek krakowskich zostało wpisane jako pierwsze polskie zjawisko na Listę Reprezentatywna Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego Ludzkości prowadzoną przez UNESCO. By zachować szopkarskie tradycje Jerzy Dobrzycki w 1937 roku zorganizował pierwszy Konkurs Szopek Krakowskich, który ma wielkie znaczenie dla podtrzymania dziedzictwa kulturowego i jest ewenementem na światową skalę.
Jan Malicki - Bożonarodzeniowe Szopki Krakowskie
Na szczególne uznanie zasłużył Jan Malicki (1920-1983), który poświęcił całe swoje życie poświęcił na tworzenie szopek krakowskich. Zawsze chciał być najlepszym wykonawcą “pałacyków”, ponieważ dawało mu to ogromną satysfakcję i wynagradzało całoroczny trud. W 1972 roku po 30 Konkursie Szopek pisano, że podziwianie zwycięskiej, mierzącej ponad dwa metry szopki krakowskiej Malika było niczym “spacer wieczorny ulicami Krakowa”. Perfekcjonizm szopkarza i jego pasja do architektury pozwoliło Janowi Malickiemu zdobyć wiele wyróżnień i nagród a jego szopki krakowskie znajdują się w wielu muzeach narodowych. Uczestniczył 16 razy w konkursach, po raz pierwszy w 1962 roku. Potrafił wystawić w jednym roku nawet dwie szopki krakowskie. Jedna z jego prac została wyeksponowana w Pałacu Krzysztofory.
Szopki Krakowskie - Kategoria Duże, Średnie, Małe, Miniaturowe
Wystawa Szopek Krakowskich mieści się na drugim piętrze w Pałacu Krzysztofory. Konkurs Szopek Krakowskich ma pewne wyznaczniki. Mogą w nim wziąć udział ludzie należący do różnych grup wiekowych. Każdy uczestnik może zgłosić do konkursu trzy szopki. W kategorii seniorów nagrody przyznawane są w czterech grupach:
- I - Duże Szopki Krakowskie (powyżej 120 cm wysokości)
- II - Średnie Szopki Krakowskie (od 70-120 cm wysokości)
- III - Małe Szopki Krakowskie (od 15 cm do 70 cm wysokości)
- IV - Miniaturowe Szopki Krakowskie (do 15 cm)
Szopki Krakowskie - Kategoria Seniorzy, Dzieci, Rodzinne, Szkolne
Oprócz kategorii sortującej Bożonarodzeniowe Szopki Krakowskie wyróżnia się jeszcze grupy wiekowe i społeczne. Prace zakwalifikowane do osobnych kategorii zostały wyeksponowane w osobnych salach. Zupełnie inaczej prezentowały się bogato zdobione i precyzyjnie wykonane prace Seniorów w zestawieniu z pracami wykonanymi przez Dzieci lub całe Rodziny. Dlatego ich ekspozycje zostały rozdzielone. Na początku ustawiono prace Seniorów a każdy pokój dalej odsłaniał dzieła coraz młodszych grup wiekowych. Taki niespełna godzinny spacer po Wystawie Szopek Krakowskich w Pałacu Krzysztofory z pewnością wprowadza w świąteczny nastrój.
